Acceptance and Commitment Therapy (ACT – spreek uit als één woord) is een vorm van gedragstherapie die aan het eind van de 20ste eeuw is ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Steven C. Hayes.
Kern van ACT is de filosofie dat zinvolle actie het leven verrijkt en dat het vechten tegen onvermijdelijke zaken uiteindelijk ten koste gaat van een waardevol leven. Daarom leren mensen bij ACT om
- bewust te handelen naar hun waarden, en
- zaken te accepteren die ze minder kunnen beïnvloeden, zoals hun emoties en gedachten.
ACT kent 6 processen:
- cognitieve defusie: het onderscheiden van cognities (kennis, ideeën en/of overtuigingen) en gedrag. De ervaring dat je iets anders kunt doen dan je gedachten je ingeven, geeft je de keuzevrijheid om het ‘advies’ dat je brein je geeft op te volgen, of niet.
- mindfulness: het oordeelvrij observeren en ondergaan van je emoties en gedachten, zonder actie te ondernemen om ze te vermijden, te controleren of vast te houden
- acceptatie: het leren aanvaarden van onvermijdelijke zaken in het leven, waaronder ook je eigen pijnlijke gedachten en gevoelens
- zelf-als-context: het jezelf leren zien in context (samenhang) met je omgeving, waardoor je ervaart dat jij en je problemen niet identiek zijn
- verhelderen van waarden: het bepalen wat echt waardevol is in het leven, zoals gezondheid, relaties, vriendschap, ontwikkeling, spiritualiteit, creativiteit, enzovoorts
- bereidheid: om te handelen in de richting van je waarden
Deze processen kunnen niet los van elkaar gezien worden. In combinatie leiden ze tot het doel van ACT: flexibel kunnen kiezen voor een zinvol leven.
Theoretische achtergrond
ACT komt voort uit de gedragsanalyse en is gebaseerd op een taaltheorie, de Relational Frame Theory (RFT). ACT is verwant met andere vormen van de zogenaamde derde generatie gedragstherapie, zoals dialectische gedragstherapie (Linehan), aandachtgerichte cognitieve gedragstherapie (MBCT), gedragsactivatie en functionele analytische therapie (FAP). ACT werkt veel met aandachtgerichte oefeningen (mindfulness), ervaringsoefeningen, metaforen, de therapeutische relatie, en humor.
Onderzoek
In de laatste jaren is uit empirisch onderzoek gebleken dat ACT een effectieve behandelmethode is voor diverse psychische en lichamelijke problemen. Zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek door middel van zogenaamde ‘randomized controlled trials’ en klinische gevalsbeschrijvingen dat ACT effectief is bij onder andere chronische pijn, angst en fobieën, psychotische stoornissen, obsessief-compulsieve stoornissen, eetstoornissen, arbeidsgerelateerde problemen, levensfaseproblematiek/ouderen, epilepsie, en autisme. ACT is ook effectief bij het verbeteren van sportprestaties bij ‘normale’ mensen en bij het stoppen met roken.